Xã biên giới Xín Mần được thành lập trên cơ sở sáp nhập 5 xã: Xín Mần, Bản Díu, Nàn Xỉn, Chí Cà và Thèn Phàng. Đây là địa bàn có địa hình phức tạp, hạ tầng còn hạn chế, đời sống người dân gặp nhiều khó khăn.

Đầu tàu liên kết sản xuất

Nhờ thực hiện Chương trình xây dựng NTM, diện mạo Xín Mần đã có bước chuyển biến rõ rệt. Toàn bộ các thôn đều có đường ô tô đến trung tâm; 87,42% tuyến đường được bê tông hóa; trên 90% hộ dân được dùng điện lưới quốc gia; dịch vụ viễn thông phủ sóng rộng khắp với hơn 80% người dân sử dụng điện thoại thông minh.

Cùng với đó, trường học và trạm y tế được đầu tư khang trang, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác giáo dục và chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Kết quả, năm 2019, xã Xín Mần (cũ) vinh dự được công nhận đạt 19/19 tiêu chí, trở thành xã tiên phong trong phong trào xây dựng NTM tại huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang (cũ).

Giai đoạn 2020 – 2025, tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân trên 6,5%/năm; công tác giáo dục được thực hiện có hiệu quả cao, tỷ lệ học sinh đến trường đúng độ tuổi đạt trên 98%; công tác chăm sóc sức khỏe người dân được đảm bảo, tỷ lệ trẻ dưới 1 tuổi tiêm phòng đủ các loại vắc-xin là 96,1%; tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng cân nặng/tuổi là 18,9%; giảm tỷ lệ tăng dân số tự nhiên xuống còn 1,7%.

Trong quá trình xây dựng NTM, các HTX giữ vai trò “xương sống” trong tổ chức sản xuất. Tiêu biểu là HTX nông nghiệp Xín Mần đã trở thành đơn vị tiêu biểu toàn quốc và được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam vinh danh năm 2024.

HTX nông nghiệp Xín Mần đóng góp 2 trong tổng số 3 sản phẩm đạt OCOP tại địa phương.

Từ năm 2022 đến nay, HTX nông nghiệp Xín Mần đã cung ứng ra thị trường hơn 500 tấn rau, củ, quả, liên kết sản xuất với 5 thôn và trên 160 hộ dân. Những sản phẩm chủ lực như củ cải sấy, củ cải muối, rau cải, bắp cải, củ cải tươi… không chỉ mở rộng đầu ra cho nông sản, mà còn góp phần nâng cao giá trị sản xuất tại địa phương.

Đặc biệt, 2 sản phẩm OCOP 3 sao gồm củ cải sấy và củ cải muối của HTX đã đóng góp vào tổng số 3 sản phẩm OCOP trên toàn địa phương, giúp khẳng định thương hiệu nông sản Xín Mần, tạo nền tảng quan trọng cho phát triển kinh tế nông thôn.

HTX nông nghiệp Xín Mần đã thiết lập liên kết với nhiều doanh nghiệp, trong đó có Công ty Nông nghiệp Hoàng Gia và Vifotec Hà Nội, tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm. Đáng chú ý, mô hình liên kết 10ha rau với 30 hộ dân cho sản lượng khoảng 100 tấn mỗi năm, mang lại doanh thu hơn 600 triệu đồng, góp phần tạo ra chuỗi giá trị liên kết thúc đẩy sản xuất nông nghiệp bền vững.

Ông Bùi Văn Phong, nguyên Phó Chủ tịch UBND xã Xín Mần, thành viên HTX, cho biết nhờ được Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh tổ chức tập huấn kỹ thuật, năng suất củ cải đã tăng 20–30%. Thu nhập từ trồng củ cải hiện đạt 60–80 triệu đồng/ha, gấp đôi so với trồng ngô, lúa trước đây.

Chính quyền xã cũng ban hành nghị quyết, kế hoạch chuyên đề phát triển rau vụ đông, đặc biệt là cây củ cải, đồng thời phối hợp cùng HTX ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh, thậm chí là cả nước ngoài. “Chính quyền địa phương đồng hành rất sát sao cùng HTX với vai trò cầu nối ký kết các doanh nghiệp tiêu thụ, trong đó có Công ty TNHH Misaki, mở đường xuất khẩu củ cải Xín Mần sang thị trường Nhật Bản”, ông Phong chia sẻ.

Trước đây, bà con chủ yếu dựa vào kinh nghiệm truyền thống, trồng hàng chưa đều, khoảng cách cây không hợp lý nên năng suất thấp. Sau khi được tập huấn, việc canh tác theo quy trình chuẩn đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Cán bộ kỹ thuật thường xuyên bám sát cơ sở, hướng dẫn kỹ thuật, hỗ trợ HTX trong mở rộng thị trường.

Theo ông Phong, sự đồng hành của Liên minh HTX các cấp cùng chính quyền địa phương đã giúp HTX và bà con thành viên trở thành hạt nhân liên kết sản xuất, tạo sinh kế bền vững cho người dân, đồng thời góp phần hoàn thành nhiều tiêu chí trong xây dựng NTM ở vùng biên giới.

“4 nhà” chung tay xây dựng NTM

Ông Tải Minh Cường, Phó Chủ tịch UBND xã Xín Mần cho biết, những năm qua, địa phương đặc biệt chú trọng phát triển kinh tế tập thể, coi HTX là lực lượng nòng cốt. Chính quyền không chỉ trực tiếp kết nối doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm mà còn phối hợp với hệ thống Liên minh HTX Việt Nam điều phối các chuyên gia đồng hành với HTX trong đào tạo kỹ thuật, hỗ trợ giống và phân bón chất lượng, giúp bà con sản xuất bài bản hơn, đầu ra ổn định hơn.

Trên địa bàn, nhiều mô hình sản xuất tập trung như rau trái vụ, cây ăn quả ôn đới, dược liệu (sa nhân, thảo quả) đã phát huy lợi thế khí hậu – thổ nhưỡng, mở ra hướng đi hiệu quả cho phát triển nông sản hàng hóa.

Nhờ HTX làm cầu nối, thu nhập của người dân được cải thiện rõ rệt, từ bình quân 3,2 triệu đồng/người/tháng tăng lên 4–5 triệu đồng; tỷ lệ hộ nghèo từng bước giảm, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu xây dựng NTM.

Sự đồng hành của Nhà nước, chính quyền địa phương và hệ thống Liên minh HTX kết hợp với sự đồng thuận

 của người dân đã góp phần thay đổi diện mạo vùng đất biên cương Xín Mần.

Tuy vậy, khó khăn lớn nhất hiện nay của HTX vẫn là thiếu vốn, cơ sở vật chất hạn chế và mới hoạt động đơn ngành. Để khắc phục, xã đã phối hợp cùng Liên minh HTX và Viện Phát triển Kinh tế hợp tác (Liên minh HTX Việt Nam) triển khai dự án từ năm 2024, hỗ trợ vốn, vật tư và tập huấn kỹ thuật sản xuất tiên tiến. Kết quả bước đầu cho thấy năng suất, chất lượng nông sản tăng, đời sống thành viên HTX được cải thiện rõ rệt.

Ông Cường khẳng định: “Mục tiêu lớn nhất của địa phương là nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững, từng bước hoàn thiện các tiêu chí NTM. Để đạt được, HTX cần định hướng phát triển đa ngành, đồng thời được tiếp cận nguồn vốn và cơ chế hỗ trợ phù hợp”.

Không chỉ chính quyền và các HTX, lực lượng bộ đội biên phòng cũng là điểm tựa quan trọng trong tiến trình xây dựng NTM ở Xín Mần. Trung tá Nguyễn Ngọc Huân, Chính trị viên phó Đồn Biên phòng cửa khẩu Xín Mần cho biết, thời gian qua, đơn vị đã phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương triển khai nhiều phần việc thiết thực như làm đường giao thông nông thôn, xóa nhà tạm, cải tạo vườn tạp.

Bộ đội biên phòng còn hướng dẫn người dân phát triển các mô hình kinh tế phù hợp điều kiện địa phương như trồng thảo quả, sa nhân, ý dĩ, củ cải xuất khẩu, chăn nuôi bò sinh sản, lợn đen, gà H’Mông… Nhiều cán bộ trực tiếp “cầm tay chỉ việc”, phụ trách giúp đỡ các hộ nghèo, đồng hành trong sinh hoạt chi bộ thôn bản, góp phần nâng cao đời sống và tạo sinh kế bền vững cho bà con vùng biên.

Những hoạt động này không chỉ cải thiện hạ tầng, tăng thu nhập cho người dân mà còn tạo thêm động lực để Xín Mần tiến gần hơn các mục tiêu NTM nâng cao.

Động lực hướng tới NTM nâng cao

Trong hành trình xây dựng NTM ở Tuyên Quang, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh đóng vai trò như “bà đỡ” cho các HTX. Không chỉ hỗ trợ vốn, kỹ thuật và định hướng phát triển, mà còn điều phối các chương trình, kết nối nguồn lực từ Trung ương đến cơ sở. Nhờ đó, nhiều HTX trên địa bàn đã vươn lên trở thành mô hình sản xuất hiệu quả, góp phần nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững và góp phần hoàn thành các tiêu chí NTM.

Cụ thể, tháng 9/2025, Viện Phát triển Kinh tế hợp tác (thuộc Liên minh HTX Việt Nam) đã bàn giao dự án hỗ trợ phát triển sản xuất cho các hộ trồng rau củ cải tại xã Xín Mần với tổng kinh phí hơn 1,8 tỷ đồng. 70 hộ dân được hỗ trợ 55 tấn phân bón hữu cơ, 750kg chất xử lý đất bảo vệ cây trồng và 150kg chế phẩm hữu cơ, tập huấn kỹ thuật trồng trọt, thị trường tiêu thụ, đổi mới trồng cây củ cải theo hướng hữu cơ.

Ngoài ra, Liên minh HTX Việt Nam đã điều phối Trung tâm các Chương trình Kinh tế - Xã hội và Trường cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Trung ương tổ chức các lớp tập huấn, vừa nâng cao nhận thức, vừa chuyển giao kỹ thuật cho nông dân. Nhờ đó, bà con thay đổi tư duy sản xuất manh mún, áp dụng quy trình canh tác tiên tiến trên cây có múi, giảm chi phí, nâng cao chất lượng nông sản, mở rộng thị trường, cải thiện thu nhập và góp phần thực hiện bền vững các tiêu chí NTM.

Theo chính quyền địa phương, sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh không chỉ tháo gỡ khó khăn trước mắt mà còn tạo động lực phát triển lâu dài, giúp HTX mở rộng sản xuất, nâng cao trình độ canh tác cho nông dân, thúc đẩy kinh tế nông thôn khởi sắc.

Thời gian tới, xã Xín Mần kỳ vọng tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ hệ thống Liên minh HTX các cấp và các tổ chức khoa học để phát triển vùng sản xuất hàng hóa tập trung, gắn kết Nhà nước - Nhà doanh nghiệp - Nhà khoa học - Nhà nông, hướng tới nông nghiệp hiện đại, bền vững.

Với sự đồng hành của chính quyền, sự năng động của HTX và sự hỗ trợ từ các ban ngành, xã Xín Mần đang từng bước khẳng định con đường xây dựng NTM bền vững, dựa trên nền tảng kinh tế tập thể.

Theo Tạp chí điện tử Kinh Doanh