Nhờ làm du lịch cộng đồng, hàng chục hộ dân người Dao tại Nặm Đăm đã có cuộc sống ấm no. Ảnh: Nguyễn Tùng.
Sinh kế bền vững nhờ làm du lịch
Anh Lý Quốc Thắng là một trong số hơn 30 hộ gia đình người dân tộc Dao tại thôn Nặm Đăm đang cung cấp dịch vụ homestay cho khách du lịch từ gần hơn 8 năm nay. Cũng nhờ làm du lịch mà cuộc sống của gia đình đã khác trước rất nhiều. Trước năm 2017, cả gia đình anh Thắng chỉ biết trồng chờ vào nương ngô và nuôi trâu bò nhưng thu nhập cũng bấp bênh bởi ảnh hưởng thời tiết, dịch bệnh, chưa đến mùa trong nhà đã hết gạo, cái đói nghèo cứ mãi bủa vây. Từ khi tham gia làm homestay, đón khách du lịch của thôn Nặm Đăm, anh Thắng không ngờ đó là bước ngặt lớn đối với cuộc sống của gia đình. Nhờ làm dịch vụ cho khách du lịch, nguồn thu của gia đình đã ổn định.
"Vốn đầu tư ban đầu như sửa chữa nhà cửa, mua sắm đồ đạc thì được vay ưu đãi rồi. Lượng khách cũng dần đều đặn nhờ được chính quyền hỗ trợ quảng bá về du lịch. Bây giờ những ngày trong tuần cũng có khách đặt. Nhờ làm du lịch mà gia đình thoát nghèo rồi, mỗi tháng thu nhập của 2 vợ chồng cũng được hơn 8 triệu đồng, mùa cao điểm thì khá hơn nhiều. Hiện nay, gia đình đang đầu tư thêm một số phòng để đón khách dịp cao điểm", anh Thắng cho hay.
Homestay của gia đình anh Lý Quốc Thắng đón lượng khách đều đặn,
làm du lịch đã tạo ra sinh kế bền vững cho gia đình. Ảnh: Hoàng Hà.
Gần đó, căn nhà sàn của anh Lý Quốc Lộc cũng đã mang diện mạo mới so với nhiều năm về trước. Từ ngày làm du lịch cộng đồng, cung cấp dịch vụ ăn nghỉ cho khách, anh Lộc đã tập trung chăm chút cho ngôi nhà truyền thống của mình nhiều hơn. Căn nhà của gia đình anh Lộc vẫn giữ được cấu trúc nhà trình tường đúng theo phong tục truyền thống của người Dao, từ cách bài trí cho đến xây dựng. Thứ khác duy nhất là hệ thống nhà vệ sinh được xây mới đáp ứng nhu cầu của khách du lịch.
"Để xây dựng được một cơ sở homesaty đủ điều kiện sẽ cần từ vài chục đến vài trăm triệu, Nhà nước hỗ trợ một phần, còn lại là vốn tự huy động. Làm xong rồi thì có thể khai thác lâu dài và có nguồn thu ổn định. Vài năm nay là thoát nghèo rồi đấy, trước kia ăn đong từng ngày, trâu chưa lớn đã bán rồi. Giờ làm cái này có đồng tiền ổn định, đỡ lo cái đói nhiều rồi", anh Lộc tâm sự.
Hiện Nặm Đăm đã có hơn 30 hộ gia đình đủ điều kiện đón khách lưu trú theo tiêu chuẩn ASEAN. Thu nhập từ du lịch đạt khoảng hơn 40 triệu đồng/người/năm. Tổng hợp các dịch vụ, mỗi năm Nặm Đăm cũng thu về trên dưới 2 tỉ đồng. Khách du lịch tìm đến Nặm Đăm đều có ấn tượng chung với vẻ đẹp nguyên sơ của bản người Dao này. Đối lập với xã hội hiện đại hối hả, người Dao nơi đây vẫn giữ nhịp sống chậm rãi, hòa quyện cùng thiên nhiên, bảo tồn kiến trúc và văn hóa. Bao quanh bản là núi non hùng vĩ, rừng nguyên sinh, hệ thống hồ, thác nơi du khách có thể chèo thuyền hay câu cá. Bên cạnh đó, thôn là vùng trồng dược liệu và có hợp tác xã chế biến tại chỗ, góp phần chăm sóc sức khỏe người dân và du khách. Đã đến với Nặm Đăm nhiều lần nhưng chị Hoàng Trần Trang (TP Hà Nội) vẫn rất ấn tượng với vẻ đẹp về phong cảnh thiên nhiên và bản sắc văn hóa con người nơi đây.
"Năm nào tôi cũng đi vùng Cao nguyên đá Đồng Văn và đều ghé thăm bản Nặm Đăm, lần thì đến thăm trong ngày, có lần thì ngủ lại và mỗi lần đều có những trải nghiệm rất riêng. Chính sự hài hòa giữa con người, văn hóa và thiên nhiên đã khiến Nặm Đăm trở thành điểm đến nổi bật riêng có", chị Trang chia sẻ.
Nặm Đăm không chỉ níu chân du khách bằng cảnh sắc, sự bình yên, mà còn tạo dựng được thương hiệu riêng từ chính bản sắc văn hóa dân tộc Dao. Tất cả các hộ trong thôn đều giữ nếp nhà đặc trưng, giữ nghề thủ công và mặc trang phục truyền thống hằng ngày. Điều đáng quý nhất là người dân làm du lịch nhưng không đánh đổi bản sắc.
Lý Thị Pày hiện là một chủ homestay trẻ nhất tại Nặm Đăm, mọi người trong thôn vẫn gọi Pày là "cô chủ 9X". Xuất phát từ tình yêu với quê hương và mong muốn cùng người dân trong thôn có sinh kế bền vững nên Lý Thị Pày đã dành nhiều tâm huyết với du lịch cộng đồng. Vợ chồng Lý Thị Pày đều rất am hiểu về truyền thống, văn hóa của người Dao bản địa nên khách đến với homestay của gia đình còn được nghe những câu chuyện, phong tục độc đáo của người dân địa phương. Chị Pày chia sẻ: “Mỗi khi kể về bản làng, tôi thấy như được giới thiệu một phần của con người dân tộc Dao giản dị mà chân thật. Làm du lịch ai cũng mong có thu nhập, nhưng điều quan trọng hơn là phải giữ được văn hóa của dân tộc mình. Vì thế, từ cách ăn mặc, nấu ăn đến cách dựng nhà, chúng tôi luôn giữ nguyên như cha ông để lại”.
Từ làm du lịch thế hệ trẻ nơi đây đã bắt đầu hiểu, yêu và tự hào hơn về bản sắc văn hóa dân tộc mình. Nhiều bạn trẻ đã quay về học chữ viết Dao, tìm hiểu văn hóa truyền thống để làm du lịch, xây dựng thêm các homestay theo phong cách sáng tạo mà vẫn giữ được nét cổ truyền, tạo thêm sự đa dạng cho du lịch Nặm Đăm. Theo anh Lý Tà Đành - Trưởng thôn Nặm Đăm cả thôn có hơn 60 hộ đều là người dân tộc Dao. Ngày trước cả bản rất nghèo, đường giao thông chủ yếu là đất, hạ tầng cho du lịch gần như không có nên hiếm khi có khách ghé thăm.
"Từ khi tập trung phát triển du lịch cộng đồng, Nặm Đăm như “thức dậy” trong nhịp sống mới. Các hộ làm du lịch đều đã thay đổi tư duy theo hướng chuyên nghiệp, người nấu ăn, người đón, dẫn khách đi tour. Đặc biệt lượng khách quốc tế đến bản chiếm đa số”, Trưởng thôn Lý Tà Đành chia sẻ.
Thay đổi tư duy làm kinh tế, bảo tồn văn hóa bản địa
Ở Nặm Đăm mỗi người dân đều có thể làm hướng dẫn viên du lịch, không chỉ bởi họ là người địa phương mà tư duy đã được thay đổi nhờ những kết quả thực tế giúp thay đổi đời sống mà du lịch mang lại. Đối lập với xã hội hiện đại hối hả, người Dao nơi đây vẫn giữ nhịp sống chậm rãi, hòa quyện cùng thiên nhiên, bảo tồn kiến trúc và văn hóa. Bao quanh bản là núi non hùng vĩ, rừng nguyên sinh, hệ thống hồ, thác nơi du khách có thể chèo thuyền hay câu cá.
Khách du lịch đến với Nặm Đăm đều đặn mang lại nguồn thu nhập bền vững, giúp người dân thoát nghèo. Ảnh: Nguyễn Tùng.
Bên cạnh đó, thôn là vùng trồng dược liệu và có hợp tác xã chế biến tại chỗ, góp phần chăm sóc sức khỏe người dân và du khách. Chính sự hài hòa giữa con người, văn hóa và thiên nhiên đã khiến Nặm Đăm trở thành điểm đến nổi bật riêng có. Du lịch nông nghiệp hiện đang là sản phẩm ấn tượng, níu chân du khách quốc tế đến và quay trở lại Nặm Đăm. Bên cạnh các hoạt động biểu diễn văn nghệ, khách quốc tế đặc biệt yêu thích trải nghiệm chân thật gắn liền với đời sống người Dao như tắm lá thuốc truyền thống, làm vườn, tham gia lễ hội bắt cá hay nấu ăn cùng gia chủ.
Những hoạt động này không chỉ giúp khách nghỉ dưỡng giữa thiên nhiên yên bình mà còn được sống trong không gian văn hóa bản địa, cảm nhận rõ tinh thần gắn kết cộng đồng cùng sự thân thiện, mến khách của người dân. Từ một bản nhỏ nép mình giữa thung lũng, Nặm Đăm hôm nay đã trở thành điểm sáng trên bản đồ du lịch cộng đồng, trở thành khu dân cư vùng dân tộc thiểu số kiểu mẫu của tỉnh. Sau hơn 12 năm xây dựng Làng văn hóa du lịch cộng đồng, Nặm Đăm đã được trao danh hiệu “Nhà ở có phòng cho khách du lịch thuê đạt tiêu chuẩn ASEAN” và giải thưởng ASEAN về du lịch cộng đồng năm 2023. Với nền tảng văn hóa vững chắc và sự đồng lòng của cộng đồng, Nặm Đăm đang hướng tới một tương lai phát triển du lịch bền vững, sinh kế của người dân được đảm bảo và cũng góp phần giữ gìn bản sắc truyền thống vừa mở rộng cơ hội trải nghiệm cho du khách.
Theo Báo Lao động
