Mật ong Bạc hà được nuôi, trồng trên các sườn núi đá tai mèo tại Cao nguyên đá Đồng Văn.

Tinh túy từ thiên nhiên vùng cực Bắc

Hoa Bạc hà – loài cây dại chỉ mọc trên đất đá vôi và nở rộ vào cuối thu, đầu đông, khi gió lạnh tràn về miền cực Bắc. Giữa núi đá xám bạc và sương giăng phủ kín, những thảm hoa tím li ti vẫn bền bỉ tỏa hương, nuôi dưỡng đàn ong nội chăm chỉ. Chính trong điều kiện khắc nghiệt ấy, Mật ong Bạc hà hình thành, mang hương vị đặc trưng không nơi nào có với màu vàng xanh nhạt, sánh đặc, vị ngọt thanh, hương thơm mát nhẹ.

Người dân nơi đây gọi Mật ong Bạc hà là “linh hồn của đá”. Mỗi giọt mật là kết tinh của nắng gió, sương mù và bàn tay cần mẫn của người dân địa phương, những người coi nghề nuôi ong không chỉ là kế sinh nhai mà còn là niềm tự hào về sản vật quê hương.

Đàn ong mật được người dân nuôi tại xã Lũng Phìn.

“Vàng ngọt” của kinh tế vùng cao

Theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, hiện toàn tỉnh có trên 3.200 ha cây Bạc hà, hơn 43.500 đàn ong, sản lượng mật năm 2024 đạt 240 tấn. 

Trong những năm qua, tỉnh Hà Giang (trước hợp nhất) xác định nghề nuôi ong Bạc hà là hướng đi chiến lược trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Tiếp nối định hướng này, tỉnh Tuyên Quang mới hiện nay tiếp tục đẩy mạnh hỗ trợ kỹ thuật, đầu tư vùng nguyên liệu và hướng tới phát triển chuỗi giá trị sản phẩm bền vững.

Giai đoạn 2020 – 2025, tỉnh đã hỗ trợ hơn 30 tỷ đồng cho các tổ chức, cá nhân đầu tư nuôi ong, mở rộng thêm 1.700 ha vùng trồng bạc hà, đồng thời khuyến khích xây dựng mô hình nuôi ong gắn với du lịch cộng đồng. Nhờ vậy, nhiều hộ dân miền núi đã có nguồn thu ổn định, thu nhập cao gấp 3–5 lần so với trồng ngô, góp phần giảm nghèo và phát triển kinh tế vùng cao.

Nguồn dinh dưỡng quý từ thiên nhiên

Mật ong Bạc hà có màu vàng chanh đặc trưng.

Theo lãnh đạo Sở Khoa học và Công nghệ, tỉnh đã cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý cho các địa phương từ năm 2013. Đến nay cấp ủy, chính quyền và nhân dân các xã sau hợp nhất vẫn luôn chủ động trong công tác quản lý, bảo vệ và phát triển diện tích đất trồng cây Bạc hà và hướng dẫn các hộ đăng ký nuôi ong đảm bảo đúng quy định, quy trình chăn nuôi ong để cho ra sản lượng, chất lượng mật tốt nhất.

Lãnh đạo Sở Khoa học – Công nghệ cho biết thêm, Mật ong Bạc hà được gửi đi kiểm tra, đánh giá chất lượng và được Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ đánh giá. Đây là một trong những loại mật ong có giá trị dinh dưỡng cao nhất hiện nay. Trong 100g Mật ong Bạc hà có chứa: Khoảng 320 kcal năng lượng, 80–82% đường tự nhiên (chủ yếu là fructose và glucose dễ hấp thu), cùng hơn 30 loại khoáng chất và vi chất như canxi, sắt, kẽm, magie, vitamin nhóm B, C, E, axit amin và enzyme tự nhiên.

Nhờ đó, Mật ong Bạc hà không chỉ là thực phẩm bổ dưỡng mà còn là “vị thuốc” tự nhiên. Người dân địa phương thường sử dụng mật ong để: Tăng sức đề kháng, hỗ trợ tiêu hóa, giảm ho, đau họng, kháng viêm, dưỡng da, làm đẹp và hỗ trợ giấc ngủ, giúp hồi phục sức khỏe sau ốm hoặc vận động mạnh.

Đặc biệt, do hàm lượng fructoze cao hơn glucoze, Mật ong Bạc hà có vị ngọt thanh, không gắt, ít gây tăng đường huyết – phù hợp cho cả người già, trẻ nhỏ và người cần kiểm soát năng lượng.

Sắc tím hoa Bạc hà trên Cao nguyên đá Đồng Văn.

Cách nhận biết mật ong bạc hà chất lượng

Hiện nay, do nhu cầu tiêu thụ lớn, thị trường xuất hiện không ít sản phẩm mật ong giả. Để nhận biết Mật ong Bạc hà nguyên chất, người tiêu dùng có thể dựa vào một số đặc điểm như mật có màu vàng chanh nhạt hơi ngả xanh, hương thơm dịu mát tự nhiên và đặc quánh, khi rót tạo dòng chảy liên tục, không loãng hay vẩn đục. Vào mùa lạnh, Mật ong Bạc hà có thể kết tinh nhẹ ở đáy lọ – đây là hiện tượng tự nhiên, không ảnh hưởng chất lượng. Người dùng có thể nhỏ vài giọt vào cốc nước, mật ong nguyên chất sẽ lắng xuống đáy, không tan nhanh.

Để đảm bảo uy tín thương hiệu, sản phẩm Mật ong Bạc hà Cao nguyên đá hiện đã được gắn tem truy xuất nguồn gốc điện tử, người tiêu dùng có thể kiểm tra thông tin sản phẩm tại www.hagiangtrace.com trước khi mua. Giá bán của 1 lít Mật ong Bạc hà có giá giao động từ 450 - 500.000 đồng/lít.

Mật ong Bạc hà sau khi quay ra có màu vàng chanh, đặc sánh.

Xây dựng thương hiệu – hướng đi chiến lược của Tuyên Quang 

Trên cơ sở kế thừa sau hợp nhất, tỉnh Tuyên Quang mới đã và đang tập trung triển khai các giải pháp để nâng tầm giá trị sản phẩm Mật ong Bạc hà để đảm bảo chất lượng, giá trị sản phẩm đến tay người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh như: Thiết kế bộ nhận diện thương hiệu gồm logo, bao bì, nhãn mác đồng nhất, gắn biểu tượng “Cao nguyên đá – di sản toàn cầu”. Đặc biệt là ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc điện tử, minh bạch thông tin sản phẩm, sản lượng, chất lượng theo từng mùa vụ. 

Xây dựng mô hình du lịch trải nghiệm “mùa ong trên đá”, kết hợp giới thiệu quy trình nuôi ong, quay mật, thưởng thức sản phẩm tại chỗ. Tăng cường quản lý thị trường, kiểm tra và xử lý nghiêm hàng giả, hàng nhái, bảo vệ uy tín thương hiệu chỉ dẫn địa lý “Mèo Vạc”; Đầu tư trang thiết bị kiểm định chất lượng, xác định hàm lượng kháng khuẩn, hợp tác với các viện, trường nghiên cứu để chứng minh giá trị khoa học của sản phẩm. 

Xây dựng Trang thông tin điện tử (Công bố chất lượng sản phẩm, sản lượng hàng năm, hàng tháng, các hoạt động về sản xuất mật ong bạc hà. Kết nối giữa nhà sản xuất, Hiệp hội sản xuất và người tiêu dùng); Tuyên truyền, công bố sản phẩm Mật ong bạc hà trên các phương tiện thông tin truyền thông. Xây dựng chuyên mục, phóng sự, tin, bài đăng tải, phát sóng trên báo in, Báo điện tử, Đài Phát thanh và Truyền hình Trung ương, địa phương về sản phẩm Mật ong bạc hà mang chỉ dẫn địa lý, gắn liền với hình ảnh, logo, biểu tượng về Cao Nguyên đá Đồng Văn…

Những giải pháp này hướng tới mục tiêu đưa Mật ong Bạc hà trở thành sản phẩm nông nghiệp – du lịch chủ lực, góp phần xây dựng thương hiệu Tuyên Quang mới – vùng đất của đặc sản xanh và trải nghiệm bản địa đặc sắc vùng cao.

Hiện nay, nhiều hợp tác xã và hộ dân đã chủ động kết hợp nuôi ong – du lịch cộng đồng. Du khách có thể đến thăm các trang trại ong, cùng người dân quay mật, nếm thử mật ong nguyên chất ngay giữa đồi hoa Bạc hà, thưởng thức các món đặc sản vùng cao và nghe kể chuyện về “mùa ong trên đá”.

Mô hình này không chỉ tăng giá trị sản phẩm, mà còn góp phần bảo tồn văn hóa, tạo việc làm và lan tỏa hình ảnh du lịch nông nghiệp Tuyên Quang mới đến du khách trong và ngoài nước.

Mật ong Bạc hà được quảng bá, giới thiệu ở nhiều hội nghị, hội chợ triển lãm....

Giữa mênh mông đá xám và sương trắng của miền cực Bắc, những giọt Mật ong Bạc hà vẫn lặng lẽ kết tinh – như minh chứng cho sức sống mãnh liệt của con người vùng cao. Hương mật ngọt lành ấy không chỉ làm say lòng du khách mà còn là câu chuyện về khát vọng, về hành trình xây dựng thương hiệu nông sản và du lịch đặc trưng của tỉnh Tuyên Quang.

Từ những giọt mật vàng sánh ấy, một thương hiệu vùng cao đang từng bước vươn xa, khẳng định giá trị “ngọt lành từ đá” – biểu tượng của sự hòa quyện giữa thiên nhiên, con người và khát vọng phát triển bền vững.

Theo tuyenquang.gov.vn